Chipsetler anakartın üzerinde yer alan bir dizi gelişmiş işlem denetçileridir bu denetçiler anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler.
İşlemcinin verileri aldığı yolları takip eden ve işlemcinin bir anlamda efendisi olan kısım anakart üzerindeki chipsettir.Bununla birlikte anakartın üzerinde bulunan chipset, sistem hakkındaki hemen hemen herşeyi tanımladığı için anakartın en önemli parçasıdır. Tüm data transferinin merkezi olan chipset sistemi ve sistemin kapasitesini kontrol eden bir dizi chipten oluşur. CPU'nun haricindeki en büyük chipler oldukları için bulunmaları kolaydır. Chipsetler anakart üzerine entegre edilmiştir bunun anlamı chipler anakart üzerine lehimlenmiş bir haldedir ve yeni bir anakart alınmadığı sürece upgrade edilemezler.
Chipset'lerdeki gelişmeler işlemcilerdeki gelişmelere paralel olarak ilerlemektedir. Yeni bir RAM ya da bus geliştirildiği zaman bunu işlemciye aktaracak olan Chipsetler de geliştirilir. Pentium işlemciler için farklı chipset üreticileri mevcuttur. Bunlar Intel, SIS, Opti, Via ve ALi'dir. Bu chipsetler kullanılabilecek işlemci ve anakartın performansını belirler. Günümüzde kullanılan LX, BX, EX, ZX, i810, i820, i815 ve Super Soket 7 tipi anakartların chipsetleri farklı hızdaki işlemcilere destek verirler. LX tipi anakartlar 66 MHz veri yolunu destekler. BX tipi anakartlar ise 100 MHz ve üzeri veriyolunu destekler ve bu amaçla üretilen Pentium II ve Pentium III işlemcileri çalıştırırlar. Chipsetlerin hükmettiği bazı birimler aşağıda belirtilmiştir.
*
Hafıza kontrolcüleri
*
Gerçek zamanlı saat
*
Klavye ve mouse kontrolcüsü
*
İkincil cache kontrolcüsü
*
DMA kontrolcüsü
*
PCI köprüsü
*
EIDE kontrolcüsü
Tüm bilgi chipsetin üzerinden geçmek zorundadır. Diğer tüm parçaların CPU ile haberleşmesi chipset sayesinde olur. Chipset tüm bu bilgilere hükmetmek için DMA kontrolcüsü ile Bus kontrolcüsünü kullanır. Madem ki chipsetler bu kadar önemli ve diğer parçalarla nasıl iletişim kuracaklarını bilmeleri gerekli o zaman chipsetlerin sistemin konfigürasyonuna ve işlemcisine göre dizayn edilmesi gerekir. BIOS ve hafıza ile birlikte çalışan chipset tüm bu çalışmanın merkezi olduğu için BIOS ve hafıza üreticilerinin yaptığı yeniliklere ayak uydurmalıdır.
Chipsetler anakartın üzerini kalabalıklaştıracak birçok chipin yerine geçer şu an üretilen chipsetlerin yapımı eskiye nazaran daha fazla zaman almaktadır.
Chipsetlerle ilgili bazı terimler şunlardır;
AGP - Accelerated Graphics Port (Hızlandırılmış Grafik Portu)
AGP; ekran kartlarının yerleştirildiği PCI veri yolu ile birlikte kullanılarak bilgi transferini 66 Mhz hızında ve direkt hafıza erişimiyle düzenli ve hızlı bilgi iletimi için kullanılan bir veri yoludur. AGP; PCI veri yolu ile birlikte kullanılan ve daha hızlı bilgi transferini sağlamak için grafik kartını ana hafızaya bağlayan 66Mhz hızında bir veriyoludur.
USB - Universal Serial Bus (Evrensel Seri Veri Yolu)
USB; dış cihazlar için geliştirilmiş 12 Mbps hızında çalışan seri veri yoludur.
SMP - Symetric Multi-Processing (Simetrik Çoklu İşlem)
SMP Sisteme birden fazla işlemci bağlanmasını ve bunların beraber çalışmasını destekleyen bir metoddur.
PCI Rev. 2.1 Concurrent PCI
PCI rev 2.1; 430VX, 430HX, 430TX, 440FX ve 440LX chipsetlerinde kullanılan PCI versiyonudur.
1. INTEL PENTIUM CHIPSETLER
INTEL'de kullanılan chipset teknolojilerinden 18 tanesi açıklanmıştır.
1.1. LX Chipset
LX chipsetler 66 MHz veriyoluna sahiptirler ve soket 370 ve slot 1 yapıdaki Celeron ve Pentium II (233-333) işlemcileri desteklemektedir. 3 DIMM slota sahiptirler ve maksimum 768 MB SDRAM desteklemektedirler. Fiyat olarak diğer chipsetlere göre daha da ucuzdur.
1.2. ZX Chipset
ZX chipset hem 66 MHz hem de 100 MHz veriyolunda çalışmaktadır. Celeron, Pentium II ve Pentium III işlemcileri desteklemektedir. 2 DIMM slotu vardır ve 512 MB SDRAM desteklemektedir. Fiyat olarak LX chipsetten daha pahalı ama BX chipsetten daha ucuzdur.
1.3. BX Chipset
BX chipset de 66 MHz ve 100 MHz veriyolunu çalışmaktadır. Celeron, Pentium II ve Pentium III işlemcileri desteklemektedir. 4 adet DIMM slot ile 1 GB'a kadar RAM desteği vardır. CAD/CAM gibi resim isleme, database uygulamaları, ses isleme ve 3D oyunlar gibi yüksek performans isteyen uygulamalarda tercih edilmektedir. Önceleri ATA33 standardını destekleyen BX chipsetler artık ATA66 standardını da desteklemektedir.
1.4. i810 Chipset
i810 chipsetlerde tümleşik görüntü ve ses özelliği mevcuttur. Bu chipsetler aynı zamanda 66 MHz ve 100 MHz veriyolunu desteklemektedir.
i810 chipseti diğerlerinden ayıran en büyük özelliklerinden bazıları; direk AGP grafik arabirimi, ATA 66 hard disk standardı, AC 97 ses desteği, STS (Suspend to RAM) ve AMR (Audio Modem Riser) dir. Ayrıca ATA 66 standardını ilk destekleyen chipsettir. STS (Suspend to RAM) özelliği ile çok az elektrik harcayarak çok kısa zamanda bilgisayarın açılmasını sağlamaktadır.
1.5. i810E Chipset
i810E chipset, i810 chipsetin geliştirilmiş halidir. 66, 100 ve 133 MHz veriyolunu desteklemektedir. Böylece Celeron ve Pentium III/133 MHz işlemcileri desteklemektedir. Ayrıca 133 MHz SDRAM desteği ile grafik işlemlerinde daha iyi performans sağlamaktadır.
1.6. i815-i815E
i815 chipset, i810E chipsetin devamı niteliğindedir. Ancak bu chipsetin getirmiş olduğu en yeni özellik i815 chip içine yerleştirilmiş grafik arabirimine ek olarak ayrı bir slotta AGP4X grafik desteğinin olmasıdır. Böylece daha iyi grafik için gelişmiş ekran kartı kullanmak isteyen kullanıcılara avantaj sağlanmış oldu.
i815E chipseti ise i815 chipseti ve ICH2 bileşeninden oluşmaktadır. İlk etapta I815 yonga ile ICH (I/O Controller Hub) adı verilen I82801AA yongası beraber kullanıldı. I/O Giris Çıkış arabirimi, PCI, Harddisk, USB, gibi arabirimleri kontrol eden ICH (I82801AA) yonga, harddisklerde ATA66 yi desteklerken AMR gibi yeni bir teknolojiyi de beraberinde getirdi.
Teknolojideki hızlı ilerleyiş harddiskte de ATA100 standardı ile görüldü ve AMR arabiriminin beklenen sonucu gösterememesi nedeniyle yeni arabirimler üzerinde çalışıldı. ICH 2 (I82801BA) yongası ile beraber bir kaç değişiklik yapıldı ve disklerde ATA100 desteği ve CNR (Communication Network Riser) denilen yeni bir teknoloji sunuldu. CNR ile Ethernet, USB, Ses gibi bileşenleri destekleyen kartların üretilmesi planlandı. Ayrıca 2 olan USB desteği ayrı bir yongaya gerek kalmadan 4 e çıktı. Bu farklılığı belirtmek için ise I815+ICH2 bileşenine kısaca I815E adi verildi.
1.7. i820 Chipset
i820 chipset'i 100 ve 133 MHz sistem bus hızında çalışan işlemciler için üretilmiş bir chipsettir. MCH (Memory Controller Hub), ICH (I/O Controller Hub) ve FWH (Firmware Hub) olmak üzere üç ana bileşenden oluşmaktadır. i820 chipseti özellikle 400 MHz'e kadar saat hızında çalışabilen RDRAM (Rambus DRAM) için geliştirilmiştir. RDRAM, SDRAM'den çok daha yüksek frekanslarda çalışabilmektedir.
Intel 820'yi DIMM RAM'ler ile uyumlu hale getirebilmek için MCH içerisinde MTH (Memory Translator Hub) bulunmaktadır.
1.8. i840 Chipset
Bu chipsetin i820 chipsete ek olarak getirmiş olduğu en önemli yenilikler 3 grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi, anakartı İş ortamlarında güçlü bir platform olarak Workstation yada giriş seviyesi server olarak kullanılmasını sağlayacak çift Pentium III işlemci desteği. i840 sadece 133MHz veriyolu desteği sağlamakta bu nedenle 133MHz de çalışan Pentium III işlemciler ile maximum performans sağlanabilmektedir.
İkinci önemli özelliği ise tek kanalda RDRAM band genişliği en çok 1.6GB verebilirken bu chipset ile iki kanal RDRAM desteği geldiği için en çok 3.2GB lik bellek band genişliği sağlanmaktadır. Bu şekilde grafik ve resim isleme programları olan CAD/CAM, AutoCAD gibi yazılımlar ile uğraşan kullanıcılar için daha canlı, hızlı ve net görüntüler sunulmaktadır.
Üçüncü yenilik ise anakart üzerinde Intel i82806 kullanıldığında mevcut 32bitlik PCI yuvalarına ek olarak 64bitlik PCI yuva desteği gelmekte ve iki yonga arasındaki band genişliği ise 533MB/s olmaktadır. Bu yuvalarda daha çok yüksek band genişliği isteyen Gigabit Ethernet, Fiber Channel yada SCSI kartlar kullanılabilmektedir.
Beşinci jenerasyon işlemciler için üretilen Intel chipsetlerden bahsetmek gerekirse bunların sayısı tahmin edilenden fazladır ve karışıklığa neden olabilir.
1.9. 430LX, "Mercury"
430LX eski 60-66 Mhz lik Pentium işlemciler tarafından desteklenen bir chipsettir.
PCI ve 128Mb sistem hafızasını desteklemesine rağmen EDO ramı desteklemeyen 430LX zayıf bir mimariye sahipti ve Intel; Soket 5 anakartlarda kullanılan 75-100 mhz lik modelini çıkarttıktan sonra unutuldu.
1.10. 430NX, "Neptune"
430NX, 75-133Mhz arası çalışan işlemcileri destekler. 430NX, LX chipsetinin birkaç özelliğinin değiştirilmesiyle elde edilmiştir. LX den farklı olarak çift işlemciyi ve 512 Mb ram belleği destekleyen chipsetin asıl kullanım amacı zamanının hızlı chiplerine yardımcı olmaktı.
1.11. 430FX, "Triton"
Bu chipset Triton serisinin başlangıç chipsetidir. Günümüzde kullanılmayan 430FX Intel'in chipset dünyasında ismini duyurmasını sağlamıştır. 430FX EDO ram, pipeline burst cache ve PCI 2.0 teknolojilerini desteklediği için daha iyi bir performans sağlamış ve NX in önüne geçmiştir. Garip olan ise FX in 128 Mb ram'e kadar destek vermesi ve NX chipsetinde olan çift işlemci desteğinin bu chipsette bulunmamasıdır. 430FX şu anda kullanılmamaktadır ve ancak eski anakartların üzerinde bulunabilir.
1.12. 430HX, "Triton II"
Eski bir chipset olmasına rağmen halen geniş bir kullanım alanı bulan 430HX ilk Triton chipinin üzerine bazı eklentiler yapılarak elde edilmiştir.
Bu chipsetin başlıca özellikleri;
*
Hafıza denetleme ve parity desteği
*
Çift işlemci desteği
*
512 Mb sistem hafızası desteği
*
512 Mb cach li sistem hafızası desteği
*
PCI 2.1 uyumluluğu
*
USB desteği
*
Artırılmış performans
1.13. 430VX "Triton III"
430HX chipseti güce ihtiyaç duyan kullanıcılar için geliştirilirken 430VX chipseti ise ev kullanıcıları için geliştirilmiştir. Başlıca avantajları ise SDRAM desteğinin bulunması ve ucuz olmasıdır. Bununla birlikte ucuz maliyet HX chipsetinin sahip olduğu çoğu özelliğin VX chipsetinde eksik kalmasına neden olmuştur. Bu chipset aynı zamanda daha az SIMM slotunu destekler bu yüzden performans gerektiren uygulamalar çalıştıranların daha hızlı çalışan chipsetleri tercih etmeleri gerekir.
1.14. 430TX
Çoğu kişi TX chipset çıktığı zaman bunun HX chipsetinden sonra bir devrim niteliğinde olduğunu düşünmüştü ama Intel böyle düşünenleri hayal kırıklığına uğrattı. Aslında TX chipseti VX e göre gerçektende gelişmiş özelliklere sahipti ama hala HX chipsetinin bazı özelliklerini barındırmıyordu. Gerçekte bunun asıl nedeni pazarlama stratejisiydi. Intel, kullanıcıların Pentium Pro ve Pentium II kullanmalarını istiyordu bu yüzden tüm özellikleri bir beşinci jenerasyon chipsete yatırmak istemiyordu.
TX chipset 256Mb sistem hafızasını destekliyordu ama hafızanın sadece 64Mb lık bölümü cachlenebiliyordu. TX chipseti Ultra DMA modunu ve VX e göre daha fazla SIMM slotu destekliyordu. Bu yüzden de VX e göre daha az güç harcadığı halde daha fazla performans gösteriyordu. Bununla beraber ECC ram ve çift işlemci desteği bulunmuyordu.
Pentium® İşlemci chipsetleri
430VX
430TX
430HX
430FX
430MX
HOST
İşlemci
Pentium®
Pentium®
Pentium®
Pentium®
Pentium®
Voltaj
3.3v (I/O)
3.3v (I/O)
3.3v (I/O)
3.3v (I/O)
3.3v (I/O)
Çift işlemci desteği
Hayır
Hayır
Evet
Hayır
Hayır
DRAM
Tazeleme
CAS-önce- RAS
CAS-önce- RAS
Sadece RAS
CAS-önce- RAS
CAS-önce- RAS
RAS Hatları
5
6
8
5
4
64 Mbit Desteği
Hayır
Evet
Evet
Hayır
Hayır
Max Hafıza Desteği
128 Mbytes
256 Mbytes
512 Mbytes
128 Mbytes
128 Mbytes
Hafıza tipleri
SDRAM/EDO/ FPM
SDRAM/EDO/ FPM
EDO/FPM
EDO/SPM
EDO/SPM
SDRAM (CL=2)
6-1-1-1
6-1-1-1
NA
NA
NA
EDO (66 MHz)
6-2-2-2
5-2-2-2
5-2-2-2
7-2-2-2
7-2-2-2
MA Bufferı
Entegre edilmiş
Entegre edilmiş
Entegre edilmiş
Dışarda
Dışarda
ECC/Parity
Hayır
Hayır
Evet
Hayır
Hayır
L2
Cache Tipi
Async, DRAM, Pburst
Pburst
Pburst
Async, Burst, Pburst
Async, Burst, Pburst
Cachelenebilir kapasite
64 Mbytes
64 Mbytes
512 Mbytes
64 Mbytes
64 Mbytes
PCI ARAYÜZÜ
PCI Desteği
PCI 2.1
PCI 2.1
PCI 2.1
PCI 2.0
PCI 2.0
PCI Uyumluluğu
Evet
Evet
Evet
Hayır
Hayır
BAĞDAŞTIRICI
MTT
Evet
Evet
Evet
Hayır
Hayır
GRAFİK
SMBA Desteği
Evet
Hayır
Hayır
Hayır
Hayır
GÜNEY KÖPRÜSÜ
Tip
PIIX3
PIIX4
PIIX3
PIIX
MPIIX
USB Desteği
Evet
Evet
Evet
Hayır
Hayır
IDE
BMIDE
Ultra DMA
BMIDE
BMIDE
Normal IDE
RTC
Dışarda
Entegre edilmiş
Dışarda
Dışarda
Dışarda
YÖNETİM
Güç Yönetimi
N/A
ACPI
N/A
N/A
SMI, APM
I/O Yönetimi
N/A
SM Bus/GPIO
N/A
N/A
N/A
Bu chipsetler Pentium Pro ve Pentium II pazarına sahip olan Intel tarafından üretilmiştir.
1.15. 450GX/KX "Orion"
Bu Intel'in ilk Pentium Pro chipsetiydi ve fiyatı yüksekti. Orion iki versiyonla geldi bunlardan birisi GX diğeri ise KX di. GX; chipsetin 4GB sistem hafızası, 4 işlemci ve 2 ayrı PCI yolunu destekleyen server versiyonuydu. KX ise işistasyonları için tasarlanmış olmasına rağmen bir server kadar da güçlüydü. KX 1GB sistem hafızası ile 2 işlemciyi destekliyordu.
Yüksek maliyetleri nedeniyle çoğu PC de kullanılamayan bu chipsetleri alırken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ise versiyon numaralarıdır. Zira eski versiyonlarda performansı düşüren bazı hatalar bulunmaktadır.
1.16. 440FX "Natoma"
Natoma; Pentium Pro anakartlarda kullanmak için üretilen en kullanışlı chipsetti. Maliyet büyük ölçüde azaltılmıştı. GX ve KX in bazı özellikleri bu chipsette olmamakla beraber iyi bir performansa sahipti. Natoma çoğu özelliği ile HX chipsetine benzerlik göstermekteydi. 440FX chipseti eski bir chipset olması nedeniyle Ultra-DMA ve SDRAM desteği gibi bazı özelliklerden yoksundur.
1.17. 440LX
440LX Intel tarafından Pentium Pro yu desteklediği kadar Pentium II yi de desteklemek için yapılan eski bir chipsettir. 440LX, FX üzerine eklenen Ultra-DMA, SDRAM, USB, AGP desteği ile elde edildi. Bu chipset aynı zamanda özellikle Pentium II ile çalışırken FX den daha gelişmiş bir performans sergilemektedir.
1.18. 440BX
440BX Intel tarafından yeni Pentium II ler için (350, 400 ve 450 Mhz) üretilen ve 100 Mhz lik SDRAM hafıza altında 100 Mhz den 66 Mhz e kadar veriyolu hızını destekleyen en yeni Pentium II chipseti idi. Bu chipset aynı zamanda Intel'in taşınabilir sistemler için ürettiği en son ürünler ile Mobil Pentium II işlemcisini de destekliyordu.
2. INTEL OLMAYAN CHIPSETLER
Intel chipset üretiminde söz sahibi olmasına ve chipset piyasasını hemen hemen ele geçirmiş olmasına rağmen Intel'den başka firmalar tarafından üretilen bir çok chipset halen mevcuttur. Aynı zamanda Intel'in, Pentium II işlemcisi için daha iyi chipsetler yapmak istemesi ve bunun için de Socket 7 chipsetlerinin yapımından vazgeçmesi nedeniyle buradaki boşluğu diğer popüler chipsetler doldurmuştur.
2.1. OPTI
OPTI, Intel'den önce chipset dünyasındaki en büyük firmaydı. OPTI firması Intel'in Triton serisine benzeyen ama onlar kadar performanslı olmayan chipsetler üretti. OPTI nin ürettiği chipsetler daha çok ucuz anakartlarda maliyeti düşürmek için kullanılıyor.
2.2. VIA
VIA, Intel'den sonra bilinen en iyi chipset üreticisidir. Maliyet açısından Intel'e göre daha uygundur ve Intel'i kendi teknolojisini geliştirmek için zorlamaktadır. VIA VP-2, 430HX chipseti ile benzerlik göstermekle beraber başka aygıtları da desteklemektedir.
2.3. SiS, Silicon Integrated Systems
SiS daha az özelliklere sahip olmakla beraber iyi bir Intel alternatifidir. Ucuz anakartlara chipset ürettiği halde ürettiği chipsetlerin çoğu iyi bir performansa sahiptir. Intel'in altıncı jenerasyon chipsetlere doğru ilerlemesiyle SiS chipsetler muhtemelen daha da gelişecektir.
Bu chipsetlerin en önemli dezavantajı birleştirilmiş hafıza mimarisini kullanmasıdır. Bu mimari video kartının kendi hafızası yerine sistem hafızasını kullanmasını sağlar ki bu; performansı düşüren bir özelliktir.
En popüler SiS chipseti muhtemelen 5571 dir. 5571'nin 75 Mhz ve 83 Mhz veri yolu ile SDRAM desteği bulunmaktadır. Aynı zamanda Cyrix 6x86 da bulunan ve Intel'de bulunmayan Linear Burst Mode (Doğrusal Patlama Modu) nu destekler. Bu chipset Intel'in VX chipsetine benzemekle beraber Intel isminden yoksun olduğu için pek tanıtılamamıştır.
2.4. AMD-640
AMD, Intel'in beşinci jenerasyon chipsetlerin üretiminden çekilmesiyle ve K6 işlemcilerini pazarlamaya başlamasıyla chipset piyasasına girmek için kendine bir fırsat bulmuş oldu. AMD kendi chipsetlerini daha hızlandırmak için VIA' nın VP-2 chipsetinin haklarını satın alarak kendi AMD-640 chipsetini yarattı.
640 chipseti Intel' in 430 serisinden daha iyiydi. 2 MB ikincil cache bellek, SDRAM ve Ultra-DMA yı destekliyordu. Aynı zamanda Intel'in TX serisinde bulunmayan 512 MB lık sistem hafızası desteği ve ECC RAM desteği AMD nin chipsetini bir adım öne taşıyordu. Yakın gelecekte AMD, AGP ve çoklu işlem desteği olan chipsetleri çıkarmayı planlıyor.
Paz Ara. 26, 2010 9:59 am
